مقدمه:

برنج، از مهم‌ترین غلات و اقلام غذایی جهان است. نیمی از جمعیت جهان، به برنج به عنوان یک غذای اصلی وابسته هستند. هم‌اکنون رقم‌های مختلف برنج در جهان وجود دارد، اما این‌ها در دو گونه زیستی کلی جای می‌گیرند.گونه‌های اصلی برنج، شامل برنج آسیایی با نام علمی Oryza sativa و برنج آفریقایی با نام علمی Oryza glaberrima هستند. گونه‌های برنج وحشی نیز عموماً در سرده‌های Zizania و Porteresia، طبقه‌بندی شده‌اند. برنج، پس از نیشکر و ذرت، سومین محصول کشاورزی از نظر میزان تولید در جهان است.

در فارسی، برنج پخته اگر با حبوبات و سبزیجات و مخلفات آمیخته شده باشد، پلو نامیده می‌شود، ولی اگر به صورت تنها یا در کنار خورشِت یا کباب یا گوشت به کار رود آن‌گاه چلو خوانده می‌شود.در ایران برنج طارم محلی فریدونکنار بسیار محبوب و مطرح است؛همچنین برنج طارم هاشمی نیز طرفداران زیادی دارد

پیشینه:

شواهد پیدایشی نشان می‌دهد که برنج در ۸۰۰۰–۱۳۰۰۰ سال پیش در دره رودخانه پرل چین سرچشمه گرفته‌است. پیشتر، استادان باستان‌شناسی حدس می‌زدند که برنج در دره رودخانه یانگ‌تسه در چین اهلی شده باشد. برنج از آسیای شرقی، به مناطق جنوبی‌تر و جنوب آسیا گسترش یافت. برنج توسط استعمارگران اروپایی از آسیای غربی به اروپا و قاره آمریکا معرفی شد.

رقم ها:

در جهان بیش از ۱۲۰٫۰۰۰ رقم برنج وجود دارد. اتحادیه اروپا و سازمان‌های گمرک کشورهای عضو برای ارزیابی و دریافت عوارض وارداتی بین ۵۰۰۰ تا ۱۸۰۰۰ (آلمان) گونه برنج را طبقه‌بندی و تفکیک کرده‌اند.

رقم های عمده:

برنج ایرانی:

از ارقام برنج ایرانی می‌توان به برنج هاشمی (دارای چندین درجهٔ کیفی و در مقیاسی دیگر بر اساس تعداد الک‌ها دسته‌بندی می‌شود)، گرده، دابو، طارم، چرام۱، چرام۲، صدری (شامل انواع دم‌سیاه، دم‌زرد و دم‌سرخ)، علی-کاظمی، چمپا و… اشاره کرد. از تیپ‌های اصلاح نژاد شده و پرمحصول می‌توان از ندا، سفیدرود و خزر نام برد. برندهای معتبری که در بخش تولید و بسته‌بندی برنج در حال فعالیت هستند عبارتند از گلستان،جوانه صدرا، طبیعت، آقاجانیان، فامیلا و….

برنج شمال:

برنج شمالدر نواحی جلگه‌ای استان مازندران همچون شالیزارهای شهرستان‌های فریدونکنار، آمل، بابلسر، محمودآباد، نور، جویبار بیشتر ارقام سنتی و مرغوب نظیر طارم محلی یا سنگ طارم و بینام کشت می‌شود و ارقام پرمحصول همچون شیرودی، فجر، خزر و ندا بیشتر در شالیزارهای شهرستان‌های بابل، آمل، ساری، نکا و بهشهر کشت می‌شود. مازندران با حدود ۲۱۴ هزار هکتار سطح زیر کشت اول، حدود ۱۱۰ هزار هکتار کشت دوم و رتون و با تولید سالیانه حدود یک میلیون و ۴۲۰ هزار تن شلتوک ۴۵ درصد تولید برنج کشور را به خود اختصاص می‌دهد. در استان گیلان، برنج شامل ارقام ایندیکایی چون غریب، هاشمی (بیشتر در شهرستان لنگرود)، حسنی و گرده می‌باشند که به نظر می‌رسند در نتیجه انتخاب سنتی توسط کشاورزان (و احتمالاً در ادامه تعدادی نیز در پی انتخاب توسط پژوهشگران) هر یک در نواحی جلگه‌ای و دره‌ای استان گیلان به ترتیب شالیزارهای مناطق اطراف شهرستان‌های صومعه‌سرا، فومن، تالش به مرور زمان حاصل شده‌اند.

برنج اصفهان:

در استان اصفهان و شهرستان لنجان، برنجی به اسم برنج لنجان کشت می‌شود.

برنج عنبربو:

برنج عنبربو نوعی برنج با دانه کوتاهی است و به دلیل بوی خوبش به آن عنبربو می‌گویند. این برنج اولین بار در ایلام و سپس در خوزستان کشت شد.

برنج خوزستان:

برنج خوزستان نوعی برنج نیز در جنوب غربی کشور به خصوص استان خوزستان کشت می‌شود که به این نوع برنج چمپا می‌گویند. این برنج در شهرستان‌هایی مانند لردگان، رامهرمز، باغملک، میداوود، ایذه، اندیکا کشت می‌شود.

نگهداری:

اگر برنج روی دست کشاورزان مانده‌باشد، ممکن‌است باعث انبار کردن آن‌ها شود به‌طوری‌که حتی برنج‌ها را در فضای باز نگه می‌دارند و فقط یک پلاستیک بر رویش می‌کشند. روستاییان گیلان و مازندران برای نگه‌داری و انبار کردن ساقه‌های شالی از کندوج استفاده می‌کنند. در منطقه مغان برنج سفید که بیشتر از نوع رقم هاشمی هست را در کیسه‌های ۵۰ کیلویی در انبارها و شلتوک (جو) را روی چهارپایه‌های فلزی در بیرون از انبار قرار داده و می‌پوشانند تا از گزند موش‌های انبار در امان باشد.